Elmas Yıldırım 

1907- 1952

Türk Kurtuluş Savaşı, yalnızca askeri bir mücadele değil; aynı zamanda bir kültür, sanat ve edebiyat mücadelesi olarak da tarihteki yerini almıştır. Bu dönemde hem Anadolu’da hem de Türk dünyasının farklı coğrafyalarında şairler, kalemleriyle mücadelenin manevi cephesini güçlendirmiştir. Azerbaycan edebiyatının önemli temsilcilerinden Elmas Yıldırım ile Türk edebiyatının öncü isimlerinden Nâzım Hikmet, farklı coğrafyalarda yaşamış olmalarına rağmen Kurtuluş Savaşı’nı ve Türk milletinin bağımsızlık mücadelesini eserlerinde işlemiş iki güçlü şairdir. Elmas Yıldırım’ın edebi kişiliği, ‘Qara Dəstan’ adlı eseri üzerinden incelenirken; Nâzım Hikmet’in ‘Kuvâyi Milliye Destanı’ ile karşılaştırmalı analiz yapa biliriz. Elmas Yıldırım 1(1907–1952), Azerbaycan’ın bağımsızlık mücadelesini, gurbet acısını ve Türk dünyasının birliğine olan inancını şiirlerinde dile getiren önemli bir şairdir. Siyasi baskılar nedeniyle Sovyetler Birliği’nden Türkiye’ye göç eden Yıldırım, eserlerinde hem sürgün hayatının hüznünü hem de milletine duyduğu derin sevgiyi işlemiştir. ‘Qara Dəstan’ adlı şiirinde, Türk milletinin esarete karşı direnişini, vatan sevgisini ve milli kimliğin önemini destansı bir dille anlatır. ‘Qara Dəstan’da kullanılan imgeler, halk edebiyatı unsurlarını modern şiir diliyle harmanlar. Özellikle ‘Torpaq’, ‘Vatan’ ve ‘Özgürlük’ temaları şiirin ana eksenini oluşturur. Şair, eseri boyunca Anadolu’daki Kurtuluş Savaşı ruhunu Azerbaycan halkının duyqularıyla birleştirmektedir.

KARA DESTAN

Kimsə bilməz Tanrıdağın yaşını,

Duman almış Altayların başını,

Uçurmuşdur başdan dövlət quşunu,

Sətvətinə yüz çevirmiş zaman hey…

Qoca Türkün düşdüyü dərd yaman hey…

Dörd bir yana dağılmış Türk soyları,

Sönmüş ocaq, köçüb getmiş boyları,

Dərdli-dərdli axar bozqır çayları,

Saxlar içdən gizli ümid, güman hey…

Qoca Türkün düşdüyü gün yaman hey…

Ağ alnına qara yazı yazılmış,

Yaylalarda düyün-dərnək pozulmuş,

Gəlinlərin gur saçları çözülmüş,

Yada qalmış, dilər eldən aman hey…

Qoca Türkün düşdüyü dərd yaman hey…

Dağdan-dağa çarpıb getmiş doğanlar,

Qayalarda iz buraxmış al qanlar,

Ordulara buyruq verməz elxanlar

Nərdə qalmış Sədlər yıxan fərman hey…

Qoca Türkün düşdüyü dərd yaman hey…

Xarab olmuş Buxarası, Başkəndi,

Matəm tutmuş Səmərqəndi, Daşkəndi,

Kəndi söylər, tökər gözdən yaş kəndi

Nə ozan var, nə yazan, nə şaman hey…

Qoca Türkün düşdüyü dərd yaman hey…

Qazan, Başqurd batmış, Qırım sürülmüş,

Mənim çəkik gözlü yarım süzülmüş,

Qonum-qonşum, bütün varım sürülmüş,

Bulunurmu Sibiryada iman hey?

Qoca Türkün düşdüyü dərd yaman hey…

Türk elləri bir-birinə yadlanır,

Qazax, qırğız, türkmən, özbək adlanır,

Azəri Türk yanar, içdən odlanır,

Ana yurdun içdən halı duman hey…

Qoca Türkün düşdüyü dərd yaman hey…

Orqun çağlar, yatmış ellər ayılmaz,

Tarım çayı doğru yola qoyulmaz,

Hey səslənir Amu-Dərya, duyulmaz,

Sır-Dəryada qalmamışdır dərman hey…

Qoca Türkün düşdüyü dərd yaman hey…

Xəzər coşar, xəbər salar Kürünə,

Axıb gedər Kür sürünə-sürünə,

İdil ağlar, Altın Ordu yədinə,

Aral kəndi varlığında peşman hey…

Qoca Türkün düşdüyü dərd yaman hey…

Azərbaycan dərd içində doğulmuş,

Sevənləri diyar-diyar qovulmuş,

Ağla, şair, ağla, yurdun dağılmış,

Nərdə qopuz, nərdə qırıq kaman hey?..

Nərdə böyük Vətən - nərdə Turan hey!

                                                                                Elmas Yıldırım